یادگار مردان اسکله
شبهای دوبهچی به یادگار است از مردان اسکله، این را ناصر موذن ابتدای کتاب ذکر کرده اما باید گفت این کتاب یادگاری است از دوران جنبشهای کارگری و اندیشههای ضد سرمایه داری در ایران آنهم در اقلیم جنوب.
در داستانهای کوتاه شبهای دوبهچی، ناصر موذن به زندگی کارگران شرکت نفت در دهه چهل پرداخته است. زمینه پیدایش ادبیات کارگری در کشورهای مختلف، جنبشهای کارگری و فعالیتهای کارگران در مقابل نظام سرمایه داری است. در ایران نیز این ادبیات عمدتا توسط نویسندگان چپ شکل گرفت و اوج آن در دهه چهل است. شبهای دوبهچی علاوه بر آنکه بومی نوشته شده است، بر اساس دیدگاههای نویسنده نسبت به نظام سرمایه داری و زندگی کارگری نیز هست. ناصر موذن تلاش میکند در داستانها تقابل ثروت و فقر، کارگری و صاحب کاری و به عبارتی چپ و سرمایه داری را نمایش دهد.
شبهای دوبهچی یک نقشه ترسیم میکند. در هر داستان درباره بخشی از آنچه رسم کرده سخن میگوید، بازیگرانی دارد که در هر قصه از زبان یکی از آنها شبی یا روزی را وصف میکند. با اینکه هر داستان به صورت مستقل است اما قرابتی با دیگر قصهها دارد و در داستان آخر تحمل چنان رنجی را بر گرده شخصیت داستانش میگذارد که انگار در هر جمله میخواهد تا از دهان خواننده بشنود که بگویی دیگر بس است!
ایرانیِ جنوبیِ کارگر در هر داستان نقشی بر عهده دارد، یک شب دوبهچی است و مراقب دزدان، یک شب دزد است و در هراس از صاحب بار و دوبهچی، یک شب صاحب است و در کار فرمان دادن به کارگران، شبی کارگر و شبی مهندس. یکبار مست است و یکبار مجنون و یکبار دردمند و دفعه ای بی درد.
داستانها بهم ربطی ندارند اما هرکدام تکه ای از پازل بزرگتر را تکمیل میکنند که جنوب است، و شط و چاههای نفت و زندگی کارگری و داغی آتش نفت و هرم گرمای جنوب. و اگر خواننده زمانی برای دوباره خوانی این اثر بگذارد از این پیوستگی و ارتباط بیشتر لذت خواهد برد.
توصیفات مختصر ناصر موذن از فضا دقیق است و تابلوی شفافی میسازد که چون دههها از کشیدن قلم موی کلمات او بر بوم داستانش میگذرد کسی نیست تا بگوید آیا تصویرسازیها به همان اندازه که دقیق است، آیا درست هم هست. داستانها به مشکلات زندگی کارگری، از خودبیگانگی کارگر و پوچی زندگی، کرختی و بی تفاوتی، فقر و فساد کارگران، کنایههای فراوان دارد.
موذن با ظرافت و به کمک کوتاه ترین وصفها و گفتگوها وضعیتهای تاثیرگذاری ایجاد میکند تا محرومیت، استیصال، رنج و فشار زندگی کارگران شرکت نفت را به مخاطب منتقل کند، آنجا که چاههای نفت، ثروت هنگفتی برای کشورها فراهم میکنند اما ساکنان مناطق نفت خیر نه تنها بهره ای از آن نمیبرند بلکه در آتش برخاسته از آن میسوزند.
سوژه 7 داستان شبهای دوبهچی انسان است، در مواجهه با چیزی که دردناک میشود، در موقعیتی که آنهم به درد میافزاید، این درد گرسنگی است، دستبرد است به اموال دیگری، ترس از دستبرد است، کار است، کار بی وقفه، گرمای جانسوز و جان سوخته.
در شبهای دوبه چی، با روایت داستانهای نه چندان پیچیده روبروییم، که گاه حتی به نظر میرسد داستانی در کار نیست بلکه صرفا روایت یک صحنه است، از خرده فرهنگ کارگران جنوب، باورهایشان، شیوه گذران زندگی، طبیعت و اقلیم جنوب و جای پای استعمار.
مشخصات کتاب
عنوان: شبهای دوبه چی
نویسنده: ناصر موذن
ناشر: بهرنگ
شهر و سال: تهران، 1350
تعداد صفحات: 122 صفحه
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.