تلاطم های اجتماعی علاوه بر اینکه احساسات را جریحه دار میکنند، قوه ادراک را تحت تاثیر قرار میدهند. از کسی که احساساتش جریحه دار شده چندان نمیتوان توقع رفتار اخلاقی داشت، اما از ناظران چه؟

ناظران باید بتوانند هر رفتاری را به محک قانون اخلاقی درون خویش بسنجند. چرا که به گفته #امانوئل_کانت “اگر معیار بازپسینی برای اخلاق نداشته باشیم، رفتار ما پذیرای هرگونه تباهی خواهدشد.” کانت مانند #ارسطو معلم اخلاق نیست. او فیلسوف اخلاق است. فیلسوف دچار تلاطم نمیشود و قوه ادراکش دستخوش عواطف نمیشود. اما کدام انقلاب اجتماعی است که زمام عواطف مردم را در اختیار نگیرد؟

انقلاب اسلامی ایران هم اینگونه بوده است. در انقلاب ما رفتارهای هیجانی انجام شده است. خشونت رخ داده است. عواطف بر منطق چیره شده است. اما سوال اینجاست “چقدر؟!”

کتاب خواندنی #14_آبان_روز_آتش به خوبی (و شاید ناخواسته!) به این سوال پاسخ واضحی میدهد: خیلی کم!

#روبرت_صافاریان که او را با ترجمه ها و نقدهای سینمایی فراوان و ارزشمند و تک نگاری های جذابش میشناسیم در این کتاب به دنبال پاسخ یک سوال شفاف است: چه کسی در روز 14 آبان 1357 تهران را به آتش کشید؟

ذات این سوال گزاره مهمی را در میان می آورد: “پس تهران در آن ماه ها مدام در حال سوختن نبوده است!” شاید بسیاری از متولدین دهه 50 به بعد ندانند که ماه های منتهی به انقلاب اسلامی سراسر سوختن و کشتن نبوده است. انقلاب با روشهای مسالمت آمیز پیش میرفت و فقط یک شب قبل از پیروزی انقلاب بود که امام خمینی دستور مقابله با حکومت نظامی را صادر میکنند.

صافاریان با دقتی کم نظیر فیلمهای مستند آن دوره را بررسی میکند تا نشان دهد انقلاب ما اصلا انقلابی خشن نبوده است. روایت #محمود_گلابدره_ای در #لحظه_های_انقلاب را با مصادیق دقیقی نقد میکند تا نشان دهد او با هیجانزدگی بی ترمزش نماینده خوبی برای انقلابی ها نبوده است. نهایتا به عنوان کسی که در صحنه آتش سوزی های روز 14 آبان 57 حاضر بوده خاطرات خودش را شخم میزند تا ببیند مردم چه اندازه خشونت به خرج میدادند؟ و درباره صحنه های خشونت چه نظری داشتند؟

این اثر در واحه ای میان گونه های مستندنگاری، تک نگاری، پژوهش و … جای میگیرد و همین است که آن را خواندنی میکند. صافاریان به مخاطب امروزی میگوید خشونت نباید قوه ادراک و قضاوت منطقی تو را مختل کند. حتی بعد از گذشت چهل و چهار سال هم میتوان برگشت و دیده ها را به محک قضاوت گذاشت.